CÁCH LẬP LUẬN RÕ Ý, CHẶT CHẼ, THUYẾT PHỤC TRONG BÀI NGHỊ LUẬN XÃ HỘI

Ngày 08/11/2025 15:49:58, lượt xem: 77

ĐỌC THÊM: SĂN 8+ VĂN - SÁCH ÔN THI TỐT NGHIỆP THPT

CÁCH LẬP LUẬN RÕ Ý, CHẶT CHẼ, THUYẾT PHỤC

1. Lập luận là gì?

- Lập luận là đưa ra hệ thống các lí lẽ, bằng chứng nhằm làm sáng tỏ quan điểm của người viết, qua đó, thuyết phục người đọc, người nghe đồng tình với cách nhìn nhận ấy.

- Để lập luận sáng rõ, em cần trả lời được các câu hỏi:

Như thế nào? (Biểu hiện, thực trạng vấn đề diễn ra như thế nào?)

Vì sao? (Nguyên nhân, hậu quả, vai trò của vấn đề là gi?)
Cần làm gì? (Giải pháp, cách thức là gì?)

- Trong quá trình lập luận, em cần kết hợp hài hòa giữa lí lẽ (suy nghĩ, quan điểm, suy luận, dự đoán… của người viết) và bằng chứng (con người, số liệu cụ thể, sự việc đã diễn ra trong thực tế).

2. Cách triển khai từng phương diện trong bài nghị luận xã hội

2.1. Những phương diện cơ bản của một vấn đề

Biển hiện/thực trạng
Tác động
Nguyên nhân
Giải pháp/ cách thức

2.2. Cách triển khai từng phương diện

2.2.1. Bàn luận về biểu hiện/ thực trạng

- Em triển khai phương diện biểu hiện/ thực trạng bằng cách trả lời câu hỏi:

Vấn đề nghị luận đang diễn ra như thế nào?
Chúng ta có thể nhận diện vấn đề nghị luận bằng cách nào? (qua hành vi, thái độ, hiện tượng cụ thể… trong xã hội).

- Khi bàn luận, em có thể vận dụng các hướng tư duy đa chiều như:

Từ rộng đến hẹp
Từ nặng đến nhẹ
Từ suy nghĩ đến hành động
Từ quá khứ đến hiện tại

2.2.2. Bàn luận về tác động (ý nghĩa, vai trò, sự cần thiết, tầm quan trọng/ tác hại, hậu quả)

- Để tìm ý cho phần bàn luận, em cần trả lời câu hỏi:

Vì sao vấn đề đó lại có ích/ có hại?
Vì sao vấn đề lại cần thiết trong cuộc sống (tích cực)/ Vì sao lại cần hạn chế, loại bỏ vấn đề đó trong cuộc sống? (tiêu cực)
Khi có vấn đề đó, chúng ta trở nên như thế nào? Giúp ích được điều gì? (tích cực)/ Vấn đề đó khiến chúng ta trở nên như thế nào? (tiêu cực)

- Cách tư duy:

Từ cá nhân đến cộng đồng, xã hội
Từ nặng đến nhẹ
Từ trước mắt đến lâu dài

2.2.3. Bàn luận về nguyên nhân

- Ở luận điểm này, em có thể áp dụng cách tư duy: từ chủ quan (người trong cuộc) đến khách quan (môi trường, xã hội).

- Tuy nhiên, không cần quá đặt nặng việc tách biệt nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan. Điều quan trọng là em cần xác định được những nguyên nhân quan trọng nhất và trình bày theo một trình tự hợp lí.

2.2.4. Bàn luận về cách thức/ giải pháp

- Với vấn đề tiêu cực, giải pháp cần xuất phát từ nguyên nhân: nguyên nhân nào thì giải pháp đó

- Với vấn đề tích cực, em cần đưa ra giải pháp trên hai khía cạnh:

Về mặt suy nghĩ, nhận thức, tư tưởng: Cần hiểu được điều gì?
Về mặt hành động: Cần làm gì? (đưa ra việc làm thiết thực, đơn giản, cụ thể)

Lưu ý:

- Khi bàn luận, em cần đặt vấn đề trong bối cảnh cuộc sống ngày nay để có thể chỉ ra các phương diện một cách chân thực, cập nhật nhất.

- Để bài nghị luận có sức, em cần đưa ra bằng chứng cụ thể. Tuy nhiên, không nhất thiết mọi phương diện được triển khai trong bài đều phải có bằng chứng, em cần xác định được đề bài yêu cầu bàn luận trọng tâm vào phương diện nào để đưa bằng chứng hợp lí.

3. Cách đưa bằng chứng vào bài nghị luận

3.1. Các dạng bằng chứng:

- Bằng chứng xuất phát từ trải nghiệm cá nhân.

- Bằng chứng được lấy từ nhận định, câu chuyện có tính xác thực.

- Bằng chứng là các sự kiện xã hội, số liệu thống kê, kết quả nghiên cứu.

-> Khi sử dụng, em cần chú ý chọn những bằng chứng phù hợp (đúng - chính xác về nội dung, đắt - tiêu biểu cho vấn đề, mới - mang tính cập nhật).

3.2. Vị trí đưa bằng chứng:

- Bằng chứng có thể được đặt linh hoạt trong bài viết.

- Ở những luận điểm quan trọng, lí lẽ nào thì bằng chứng đó.

3.2. Cách đưa bằng chứng:

- Bằng chứng cần được triển khai sát với vấn đề, sắc bén trong lập luận, sáng rõ về ý nghĩa và xoáy trực tiếp vào trọng tâm nghị luận.

- Em có thể triển khai bằng chứng theo hai cấu trúc:

Cấu trúc tối giản: Nêu (Ai? Làm gì?) → Phân tích (Từ bằng chứng ta hiểu thêm điều gì về vấn đề nghị luận?).
Cấu trúc chi tiết: Câu dẫn → Nêu thông tin + Phân tích → Kết nối với trải nghiệm của bản thân/ Kết luận lại vấn đề.

ĐỌC THÊM: SĂN 8+ VĂN - SÁCH ÔN THI TỐT NGHIỆP THPT