HỌC VĂN CHỊ NGUYỄN MINH HIÊN

(Dựa trên tác phẩm CHÍ PHÈO - NAM CAO) 

(Nếu có mặt ở đó, tôi sẽ bảo anh chạy ngay khỏi Vũ Đại đi, chứ không để anh khổ thế này...)

"Mình chấm dứt nhé, tôi không thể sang ở chung một nhà cho vui với mình được rồi. Cô tôi bảo tôi ngu dốt quá, khi lao đầu vào người như mình đấy. Thôi mình ở lại, tôi đi đây, và đừng bao giờ tìm tôi nữa." Thị Nở đã rời bỏ anh Chí của chúng mình như thế hay sao các em. Cách này, hay là cách khác: " Mày chửi cái gì tao, bà đang điên lắm rồi đây, yêu đương gì cái thằng quỷ dữ như mày, bà mày có ế cũng không thèm lấy loại người như mày. Bà mày về đây, mấy ngày vừa qua là đủ lắm rồi. Loại người gì mà lúc nào cũng rượu, cũng chửi, mày nhìn lại bản thân mày xem, có còn gì không mà đòi ở với bà mày. Tránh ra ngay, để tao về." 

Thôi thì, chị chẳng muốn nhắc lại thêm nhiều những đau đớn mà anh Chí của chúng mình đã phải trải qua nữa. Cơ sự có lẽ đã khác nếu Thị Nở không khước từ tình yêu của người đàn ông đáng thương này. Vốn dĩ đã quen với những bi kịch chừng ấy năm sống trên cuộc đời, nhưng đối với một người đàn ông lần đầu yêu như Chí, cánh cửa này đóng lại quả thực rất đỗi tàn nhẫn. Thế nên, con quỷ dữ của làng Vũ Đại mới ôm mặt khóc rưng rức một cách vô thức như thế! Lúc này, đừng ai nói với Chí rồi thì anh sẽ tìm thấy một người khác để yêu, nên anh đừng buồn, vì cuộc đời của anh vốn dĩ không phải là cuộc đời của một con người toàn vẹn. Đó là lý do tại sao, Nam Cao ghé vào tai anh và nói: "Dậy và đi ngay đi!".

Chí vác dao, ý định là đến giết chết con mụ khọm già - người đã châm ngòi nổ cho tình yêu của Chí - Thị Nở tan vỡ. Thế nhưng, bước chân của tội ác lại đưa Chí đến nhà Bá Kiến. Bá Kiến giữa trưa đang ngủ giận đùng đùng khi cái thằng nát rượu này trưa nắng cũng không để cho người ta ngủ yên, dậy bước ra cửa ném cho Chí 3 đồng bạc rồi đuổi Chí đi.

Nam Cao đi cùng Chí, ghé vào tai anh nhỏ nhẹ: "Nói ngay đi!". Chí Phèo dõng dạc, đường hoàng nói "tao không cần tiền" như thét vào mặt của Bá Kiến. Bà Kiến cười khẩy, đầy khinh bỉ: "Chứ anh cần gì?". Chí Phèo không phân vân mà nói ngay: "Tao cần lương thiện! Ai cho tao lương thiện...". Những câu nói đầy ám ảnh, diễn ra trong khoảnh khắc rất ngắn để dồn đẩy nhân vật tới đỉnh điểm của bi kịch và tự tìm con đường giải thoát cho chính mình. 

"Giết ngay đi!" Đó có phải là lời tự trong tâm thức Chí Phèo nhắn nhủ với chính mình. Con người thiện trong anh nói anh phải làm thế, để giải thoát cho anh, để chấm dứt những tội ác bao nhiêu lâu nay anh gây ra cho những người dân lương thiện. Chí phải lao đến ngay, thật nhanh, để cho Bá Kiến không ngờ đến, cũng không có cơ hội để chống trả. Chí phải làm ngay, vì sợ để thêm phải phút nữa, anh sẽ lại bị thuyết phục bởi những lời của Bá Kiến, ngoan ngoãn quay trở về với cuộc sống bình thường trong men rượu, máu và nước mắt của biết bao nhiêu người khác. Chí phải lao đến ngay, vì Chí không tin tưởng mình, vì Chí sợ mình sẽ không bao giờ có thể quay đầu lại. Và như thế, lời thúc giục khiến Chí hành động rất nhanh, tự kết liễu cuộc đời mình cũng rất nhanh.

Anh Chí chết rồi, lão Bá Kiến cũng chết. Không ai nói nhưng dân làng Vũ Đại đa số là vui mừng khôn xiết. Người đọc thì chẳng buồn quan tâm xem dân làng ấy cảm giác thế nào đâu, chỉ cảm nhận được rằng cái chết này có ý nghĩa biết chừng nào. Nó làm lương thiện hóa con quỷ dữ của làng Vũ Đại, phần người trở về. Đó cũng là sự giải thoát cho anh, cho một anh canh điền khỏe mạnh với ước mơ bình dị năm 20 tuổi. Và cái chết ấy, cũng chính là tiếng kêu cứu khẩn thiết của những người nông dân nghèo trong xã hội lúc bấy giờ. Một cuộc sống đầy bế tắc đè nặng trên đôi vai của họ, họ đã khóc, đã ngất đi, đã kiệt sức và cuối cùng không còn con đường nào, ngoại trừ lấy cái chết để giải thoát cho chính mình. 

Các bạn nhỏ ơi, em có buồn không? Khi anh Chí của chúng mình đi rồi, về với đất mẹ nguyên sơ. Có ai chôn cất anh không? mà để bây giờ câu chuyện của anh vẫn ở đây, để người ta suy ngẫm nhiều hơn về giá trị con người. Và rồi, ở bên kia bầu trời, nơi một thế giới khác, anh sẽ tìm được hạnh phúc của chính mình thôi nhỉ? Nếu vẫn còn tiếp tục bị đè nén, hãy chạy ngay đi, anh Chí nhé! Mình sao cứ phải khổ, phải chọn hạnh phúc làm người bạn đồng hành, được không? 

#HocVanChiHien