VIẾT BÀI VĂN NGHỊ LUẬN (KHOẢNG 600 CHỮ) PHÂN TÍCH TRUYỆN NGẮN CỎ LAU CỦA NGUYỄN MINH CHÂU

Ngày 08/12/2025 15:35:36, lượt xem: 252

ĐỌC THÊM: SĂN 8+ VĂN - SÁCH ÔN THI VÀO 10

Đề bài: Viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) phân tích truyện ngắn Cỏ lau của Nguyễn Minh Châu

BÀI LÀM

Nguyễn Minh Châu, cây bút tiên phong của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới, đã dành cả sự nghiệp của mình để khám phá và trăn trở về số phận con người. Sau nhiều lần kiếm tìm và thay đổi, ông chuyển hẳn sang cảm hứng thế sự với những triết lý nhân sinh sâu sắc. Truyện ngắn “Cỏ lau” là một tác phẩm tiêu biểu cho hướng đi ấy. Không còn là những bức tranh sử thi hào hùng, câu chuyện về cuộc đời ngắn ngủi của chàng thanh niên tên Cỏ, qua lời kể của người bạn thân, đã mở ra một không gian suy tưởng lặng lẽ mà day dứt về số phận, về ước mơ, về tình bạn và mối quan hệ gắn bó máu thịt với quê hương.

Tác phẩm xoay quanh cuộc đời của Nguyễn Văn Cỏ - một số phận chứa đầy những mất mát và cô độc. Cỏ là một đứa trẻ bị bỏ rơi, “vốn được nhặt ở trên đồi cỏ Lau” và cái tên anh cũng xuất phát từ hoàn cảnh đặc biệt ấy. Cậu lớn lên trong sự “trầm mặc, ít nói”, và khi ông nội, người thân duy nhất, qua đời, Cỏ càng “sống khép kín hơn”. Đầu câu chuyện, bóng dáng cậu trong mưa được miêu tả thật “thê lương mà cô độc”, “ướt sũng” với mái tóc dài “ướt nhẹp phủ xuống che đi một con mắt trái âm u”. Những chi tiết ấy cho thấy Cỏ dường như mang một nỗi buồn, một nỗi đau thầm lặng ăn sâu vào từng dáng hình. Thế nhưng, điều kỳ diệu nằm ở chỗ, trong tâm hồn tưởng như lạnh lẽo ấy lại ẩn chứa một sức sống mãnh liệt, một trái tim ấm nóng và những khát vọng đẹp đẽ. Cỏ tìm thấy sự an ủi kỳ lạ trong chính những cơn mưa buồn: “Mưa là lạnh, nhưng lòng tao ấm, mưa buồn nhưng có thể xoa dịu lòng tao”. Câu nói ấy như một tuyên ngôn ngắn gọn về thái độ sống của Cỏ: biết chấp nhận và chuyển hóa nỗi đau, biết tìm kiếm sự thanh thản từ trong chính những điều tưởng chừng khắc nghiệt.

Cỏ không chỉ là một con người cô đơn, cậu còn là một tâm hồn nghệ sĩ đích thực. Trong mắt người bạn, “thằng Cỏ là một nghệ sĩ”. Cây đàn guitar và những bản nhạc “hàn lâm buồn mà nghe ngai ngái” chính là phương tiện để cậu giãi bày nội tâm. Tiếng đàn ấy “ngứa tai” nhưng lại có ma lực khiến người bạn “thích nhìn nó đánh đàn”, bởi “khi tiếng đàn cất lên có vẻ như lòng nó cũng nhẹ nhàng hơn”. Nghệ thuật, với Cỏ, là sự giải tỏa, là tiếng nói của một tâm hồn nhạy cảm không dễ bộc lộ bằng lời. Và chính trên ngọn đồi lau - không gian gắn bó với số phận mình - tâm hồn nghệ sĩ ấy đã cất cánh cùng những ước mơ cao cả nhất. Cỏ bộc bạch: “Sau này tao muốn làm giáo viên, về quê dạy học… làng mình còn thiếu tri thức nhiều quá”. Ước mơ ấy không phải là sự vọng tưởng xa vời mà bắt nguồn từ một nhận thức sâu sắc: “muốn thay đổi cuộc đời thì phải có tri thức”. Điều đáng quý là khát vọng ấy gắn chặt với quê hương. Cỏ muốn trở về, muốn “ngửi hương thơm đất trời” và “gây sự nghiệp trồng người”. Tình yêu quê hương trong Cỏ sâu đậm và thuần khiết đến mức cậu cảm nhận được mùi thơm của đất, một điều mà người bạn cho rằng “chắc chỉ có tâm hồn nghệ sĩ như nó mới nói đất thơm thôi”. Sự đối lập trong ước mơ giữa Cỏ và nhân vật “tôi” càng làm nổi bật lên vẻ đẹp của một tấm lòng khao khát hiến dâng, không vụ lợi, mong muốn được hòa vào và cống hiến cho mảnh đất đã sinh thành và cưu mang mình.

Để chuyển tải những nội dung giàu tính triết lý ấy, Nguyễn Minh Châu đã xây dựng một hình thức nghệ thuật tinh tế và đầy sức gợi. Trước hết, việc lựa chọn ngôi kể thứ nhất, đi từ điểm nhìn của người bạn thân, là một lựa chọn thông minh. Giọng kể vừa khách quan vừa chủ quan, vừa kể được cuộc đời của Cỏ, vừa bộc lộ những xúc cảm và nhận xét chủ quan của người kể chuyện về nhân vật. Nó tạo nên một không gian tâm tình, gần gũi, khi thì xót xa “nhìn đứa bạn ướt sũng cả người tôi hơi trách móc nó”, khi thì cảm phục “thằng Cỏ là một nghệ sĩ, ít nhất trong mắt tôi nó là như vậy”, và trên hết là sự đồng cảm sâu sắc. Người kể chuyện không chỉ là một chứng nhân, mà còn là một phần nơi thế giới tinh thần của Cỏ - người bạn thân duy nhất của cậu, là cầu nối đưa Cỏ tới với cuộc đời và cũng đưa người đọc vào thế giới nội tâm phong phú nhưng cô độc của nhân vật chính.

Nổi bật nhất và cũng là linh hồn của tác phẩm chính là hình tượng “cỏ lau”, một biểu tượng đa nghĩa được lặp đi lặp lại suốt câu chuyện. Trước hết, nó là biểu tượng của số phận và nguồn cội. Cỏ được tìm thấy trên đồi lau, mang tên Cỏ, và cuộc đời cậu dường như đã được định sẵn trong mối liên hệ hữu cơ với loài cây dại ấy. Thứ hai, cỏ lau là biểu tượng của sức sống bền bỉ và vẻ đẹp tâm hồn mạnh mẽ. Dù bị bỏ rơi, cô đơn, Cỏ vẫn vươn lên như những ngọn lau, tìm thấy vị ngọt “thơm mùi sữa” trong chất dịch đắng chát của cỏ non. Chi tiết “ngậm một cọng cỏ lau non” và cảm nhận hương vị ấy được lặp lại như một sự khẳng định: đó là mùi vị của quê hương, của sự sống tinh khiết và kiên cường. Thứ ba, cỏ lau là không gian chắp cánh cho ước mơ và tình bạn. Đồi lau là nơi Cỏ cất tiếng đàn, bộc bạch khát vọng, và cũng là nơi lưu giữ những kỷ niệm đẹp đẽ của hai người bạn. Cuối cùng, và có lẽ là ám ảnh nhất, cỏ lau trở thành biểu tượng của sự vĩnh hằng và cõi tâm linh. Kết thúc truyện là một “cú hích” đầy xúc động: khung cảnh hiện tại khi nhân vật “tôi” đã là một thầy giáo, ngồi trên đồi lau, và “sau lưng tôi là một đám đất cao, bên trên lơ thơ mọc vài ngọn cỏ lau cao đến đầu gối người, một viên đá rõ ràng viết: ‘Nguyễn Văn Cỏ (1983 – 2005)’.” Chi tiết này giải mã mọi điều: Cỏ đã mất khi còn rất trẻ, ước mơ dang dở. Nhưng sự hiện diện của người bạn, người nay đã trở về quê dạy học, và tiếng đàn “li…la…li…la” thoảng trong gió, như khẳng định Cỏ vẫn còn sống mãi. Đồi lau trở thành nơi an nghỉ và cũng là nơi hồn cậu hòa vào quê hương, biểu tượng cho một tình bạn vượt cái chết, một khát vọng bất tử. Hình ảnh ấy khiến người đọc giật mình, thảng thốt, và rồi lặng đi trong một nỗi buồn đẹp và thấm thía về lẽ vô thường.

Truyện ngắn “Cỏ lau” của Nguyễn Minh Châu, vì thế, không chỉ là câu chuyện về một số phận cô đơn. Nó là một bản nhạc buồn mà thanh khiết về tình yêu cuộc sống, về khát vọng cống hiến thầm lặng, còn là câu chuyện về một tình bạn không khoa trương mà rất đỗi sâu sắc. Tác phẩm nhắc nhở chúng ta về việc trân trọng những điều bình dị xung quanh, về sức mạnh của ước mơ dù nhỏ bé, và về giá trị của một tình bạn chân thành - thứ có thể trở thành di sản tinh thần quý giá nhất. Như cỏ lau mềm mại mà kiên cường, vẻ đẹp tâm hồn của Cỏ và thông điệp về lẽ sống mà tác phẩm gửi gắm sẽ còn vương vấn mãi trong lòng người đọc, như hương cỏ lau thoảng nhẹ mà dai dẳng, thấm đẫm tình quê.

ĐỌC THÊM: SĂN 8+ VĂN - SÁCH ÔN THI VÀO 10