Kỳ thi THPT Quốc gia 2019: Bí quyết đạt điểm cao Môn Văn (B.3)

Chúng tôi tiếp tục chia sẻ cách làm bài câu nghị luận văn học trên cơ sở đề thi minh họa năm 2019 của Bộ GD&ĐT

Bài 3: Chú ý gì ở phần nghị luận văn học?

Nhằm giúp thí sinh (TS) có cách ôn tập thi THPT quốc gia 2019 hiệu quả, ở hai bài trước chúng tôi đã chia sẻ những kinh nghiệm làm bài phần đọc hiểu và viết đoạn văn ngắn.

Trong số này, chúng tôi tiếp tục chia sẻ cách làm bài câu nghị luận văn học trên cơ sở đề thi minh họa năm 2019 của Bộ GD-ĐT

Mặc dù theo ông Mai Văn Trinh - Cục Trưởng Cục Quản lý chất lượng, Bộ GD-ĐT - đề tham khảo có giá trị ôn tập rất cao. Song nhiều thí sinh (TS) sau khi đọc đề minh họa vẫn băn khoăn về kiến thức và cách yêu cầu, nhất là câu nghị luận văn học: Có hay không có sự tích hợp thêm với kiến thức lớp 10, 11? Và tích hợp như thế nào? Bởi vì trong đề thi minh họa, phần này chỉ có kiến thức chương trình lớp 12. Trong khi đó phương án thi THPT quốc gia 2019 mà Bộ công bố trước đó đã dùng từ “chủ yếu” ở kiến thức chương trình lớp 12 (chứ không phải là “chỉ có”), có nghĩa là không loại bỏ hoàn toàn chương trình lớp 11, 10. Vì vậy, trong bài viết này, chúng tôi đặc biệt chú ý đề thi minh họa và đưa thêm cách tích hợp để TS tham khảo.

Kỳ thi THPT Quốc gia. Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Nắm chắc cấu trúc đề thi minh họa

Cách yêu cầu của đề thi minh họa khá thoáng, đầy ngẫu hứng theo lối chấm phá, từ một vài “lát cắt” của truyện (“hai lần miêu tả cung cách ăn uống của người vợ nhặt” trong tác phẩm Vợ nhặt của Kim Lân) nhưng TS phải nắm thật vững tác phẩm thì mới làm bài được. Mặc dù đề chỉ còn chương trình lớp 12, nhưng với cách yêu cầu như thế thì không phải là dạng đề dễ làm bài, nếu TS không có kỹ năng xây dựng một dàn bài thật hợp lý.
Điểm cần thấy ở đây nữa là, dù đề thi hướng đến mục đích xét tốt nghiệp là chính, song không loại bỏ hoàn toàn mục đích phân loại để xét tuyển sinh. Cho nên trong cách hỏi phần này cũng có nhiều vế yêu cầu từ đơn giản đến khó hơn. Chẳng hạn trong đề minh họa, vế đầu là: “Phân tích hình ảnh người vợ nhặt trong hai lần miêu tả trên”. Và vế sau là “từ đó làm nổi bật sự thay đổi của nhân vật này”. Vế đầu vừa sức cho TS ở mức học trung bình. Vế sau đánh giá TS có lực học và kỹ năng tốt hơn…

Tương tự như đề minh họa đã cho về thể loại truyện ngắn, các thể loại khác trong chương trình 12, như: thơ, bút ký/ tùy bút, kịch và văn chính luận… đều có thể đưa vào đề thi theo cấu tạo như trên. Ví dụ: Nhân vật Trương Ba trước và sau khi nhập vào xác hàng thịt (Hồn Trương Ba, da hàng thịt - Lưu Quang Vũ); Con sông Đà ở thượng nguồn và hạ lưu ở hai đoạn văn cụ thể (Người lái đò sông Đà - Nguyễn Tuân). Nhìn chung đề thi sẽ vô cùng linh hoạt, phong phú. Cốt yếu là TS phải đọc kỹ văn bản; nắm chắc, hiểu rõ, hiểu sâu tác phẩm và có kỹ năng thật tốt để làm bài.

Dàn ý làm bài
Gợi ý cách làm bài theo dàn ý sau: 1. Giới thiệu chung về tác giả, tác phẩm, yêu cầu của đề; 2. Phân tích yêu cầu thứ nhất và yêu cầu thứ hai của đề; 3. Tổng hợp, nhận xét, so sánh, đánh giá điểm giống và khác nhau qua việc phân tích hai yêu cầu trên và rút ra tác dụng, ý nghĩa; 4. Kết thúc vấn đề.
Ngoài ra TS cần chú ý thêm 4 yêu cầu của đáp án chấm đã nêu ở phần viết đoạn văn nói trên.