HỌC VĂN CHỊ NGUYỄN MINH HIÊN

Đề bài: Phân tích chi tiết tiếng sáo trong tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” – Tô Hoài.

Bài viết mẫu phân tích chi tiết tiếng sáo trong tác phẩm "Vợ chồng A Phủ" của nhà văn Tô Hoài

Tô Hoài – Một trong những nhà văn xuất sắc của nền văn học Việt Nam hiện đại. Sau quá trình 60 lao động nghệ thuật không mệt mỏi, ông đã để lại cho nền văn học nước nhà một công trình sáng tác đồ sồ đa dạng về cả thể loại và nội dung. Chúng ta đã từng chìm đắm trong thế giới loài vật sinh động, tươi sáng, đáng yêu với cuộc hành trình thú vị của Dế Mèn và những bài học cuộc đời đáng trân trọng. Để rồi khi lớn lên một chút, những trang văn của Tô Hoài lại để lại ấn tượng trong ta với hình ảnh của mảnh đất Tây Bắc đầy thương nhớ, nơi có những con người lao động đang phải chiến đấu cho quyền sống, quyền tự do của mình. “Vợ chồng A Phủ” đã đi vào trái tim bạn đọc từ những ấn tượng ban đầu như thế. Trong thiên truyện ngắn này, chi tiết tiếng sáo khiến bạn đọc vừa ấn tượng vừa day dứt mãi.

Tô Hoài gây ấn tượng trong lòng độc giả với lối kể chuyện tự nhiên và đặc biệt sử dụng vốn ngôn từ địa phương rất thuần thục. Viết về một vùng miền, nhà văn luôn có sự nghiên cứu kỹ càng để vận dụng được tối đa vốn tri thức, hiểu biết của mình một cách hiệu quả. Truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ” là một ví dụ điển hình cho phong cách nghệ thuật đặc trưng của ông. Tác phẩm được in trong tập Truyện Tây Bắc (1953). Đó là kết quả của chuyến đi tham dự chiến dịch giải phóng Tây Bắc của nhà văn Tô Hoài mà tác giả đã “cùng ăn, cùng ở, cùng làm” với đồng bào dân tộc Tây Bắc trong suốt 8 tháng của năm 1952. Tác giả đã thổ lộ: “Đất nước và con người Tây Bắc đã để thương để nhớ cho tôi nhiều, không thể bao giờ quên”. Truyện ngắn này đã để lại trong bạn đọc nhiều chi tiết ấn tượng, một trong số đó là chi tiết tiếng sáo.

Nhà văn M.Gorki từng nói: “Chi tiết nhỏ làm nên nhà văn lớn”. Chi tiết chính là một trong yếu tố cấu thành nên cốt truyện, diễn biến sự việc. Chi tiết đó có thể chỉ là một sự kiện nhỏ, một ánh mắt, một câu nói hay một sự thay đổi của cảnh vật. Hơn vậy, chi tiết còn được hiểu chính là một lát cắt của đời sống được nhà thơ chắt lọc qua lăng kính chủ quan của mình và thổi hồn cũng như cảm xúc vào đó. Vì vậy, chi tiết vừa thể hiện được tài năng của tác giả vừa thể hiện được góc nhìn, quan điểm của tác giả về vấn đề nào đó được nói đến. Ngoài ra, chi tiết ấy còn phải đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển cốt truyện, tạo ra bước ngoặt để nhân vật bày tỏ thái độ, tình cảm. Đó cũng là cách để nhân vật bộc lộ nhân cách của mình. Mỗi nhà văn trong quá trình sáng tác đều rất kỹ lưỡng trong việc lựa chọn chi tiết, đặc biệt những chi tiết quan trọng thể hiện những đổi thay trong diễn biến tâm trạng của nhân vật.

Trong “Vợ chồng A Phủ”, Mị được biết đến là nhân vật chính của câu chuyện. Một cô gái xinh đẹp, trẻ trung, tài hoa có tài năng thổi lá hay như thổi sáo nên có rất nhiều những chàng trai theo đuổi. Cô đang có một thanh xuân tươi đẹp bên người mà mình yêu thương. Thế nhưng, chỉ vì món nợ truyền kiếp, món nợ tiền kiếp từ ngày cha mẹ mới lấy nhau để lại, Mị đã trở thành món hàng đem ra để trao đổi, cô bị lừa bắt trở thành cô con dâu gạt nợ không công cho nhà thống lý Pá Tra – địa chủ ở Hồng Ngài lúc bấy giờ. Cuộc sống của cô từ đó gắn với đọa đầy về cả thể xác và tâm hồn, cô sống mà như đã chết lúc nào cũng chỉ âm thầm như một chiếc bóng, lẻ loi và đơn độc, cho đến đêm tình mùa xuân năm ấy, khi tiếng sáo tình yêu xuất hiện, cùng là lúc khơi dậy khả năng sống tiềm tàng trong cô gái trẻ này.

ĐỌC THÊM NGHỊ LUẬN VĂN HỌC | 5 VẤN ĐỀ TRỌNG TÂM TRONG "VỢ CHỒNG A PHỦ" - TÔ HOÀI

Tiếng sáo là chi tiết xuất hiện nhiều lần, trở đi trở lại với các mức độ và sắc thái khác nhau. Lúc đầu là tiếng sáo lấp ló ngoài đầu núi, tiếp đến nó văng vẳng ở đầu làng, “lửng lơ bay ngoài đường”. Và rồi giữa Mị và tiếng sáo không còn khoảng cách. Âm thanh ấy len lỏi vào trong tâm trí của Mị. Không chỉ có tiếng sáo hiện tại cô nghe, mà Mị còn nhớ lại cả tiếng sáo trong quá khứ, về khoảng thời gian tươi đẹp, kiêu hãnh của mình. Tiếng sáo đêm hò hẹn đã đánh thức quá khứ tươi đẹp đã từng bị lãng quên trong Mị, "ngoài đồi núi lấp ló đã có ai thổi sáo rủ bạn đi chơi. Mị nghe tiếng sáo vọng lại thiết tha bổi hổi". Người đàn bà vốn câm lặng không nói suốt bao năm tháng giờ ngồi nhẩm thầm lời bài hát của người đang thổi: "Anh ném pao, em không bắt/ Em không yêu, quả pao rơi rồi". Lần đầu tiên sau tháng năm dài câm lặng, cô gái tuổi xuân thì đã cất lời thì thầm. Như một mũi tên, tiếng sáo xuyên thẳng vào trái tim, vượt qua hàng rào băng giá để làm ấm tâm hồn của cô gái trẻ. Tiếng sáo bây giờ giống như một liều thuốc đánh thức tâm hồn, khiến cho Mị từ cõi quên trở về thực tại, nhớ về quá khứ tươi đẹp của mình. Tiếng sáo không chỉ biểu hiện cho vẻ đẹp của phong tục, nét đẹp văn hóa người dân miền núi cao nó còn là biểu tượng cho tiếng gọi cuộc sống, tình yêu. Nó đã lay gọi, khơi gợi lòng yêu đời, yêu cuộc sống tự do trong Mị.

Tiếng sáo đánh thức trong Mị quá khứ của tuổi thanh xuân tươi đẹp, đó là những ngày tháng Mị sống cuộc đời tự do, vào mùa xuân uống rượu bên bếp rồi thổi sáo, tài thổi sáo của Mị khiến bao người mê. Trong khoảnh khắc ấy cõi lòng mị băng qua mọi khoảng cách không gian, thời gian để trở về sống trọn vẹn với tuổi trẻ tươi đẹp. Chính kí ức ấy là minh chứng cho thấy khát khao về tình yêu, về hạnh phúc vẫn luôn được ấp ủ, gìn giữ trong sâu thẳm tâm hồn Mị; bao đau khổ đọa đày của kiếp đời nô lệ không thể chôn vùi được trong khát vọng sống ấy. Mị ý thức được sự tồn tại của bản thân “Mị còn trẻ, Mị vẫn còn trẻ, Mị muốn đi chơi”, “tiếng sáo gọi bạn yêu vẫn lửng lơ bay ngoài đường” soi tỏ thực tại ngục tù của Mị. Lúc này bản thân Mị bị ràng buộc bởi cường quyền, bạo quyền, thần quyền của nhà thống lý nhưng rồi từ bên ngoài ngoại cảnh tiếng sáo đi thẳng vào cõi lòng "rập rờn trong đầu Mị " như một tiếng gọi tha thiết của sự sống, của hạnh phúc, của tự do thôi thúc Mị hành động để sửa soạn đi chơi. Tiếng sáo là chất xúc tác gợi sức sống tiềm tàng của Mị “Mị vẫn nghe tiếng sáo đưa Mị đi theo những cuộc chơi, những đám chơi”, “Mị vùng bước đi”.

Tuy nhiên, một cô gái mê tiếng sáo, yêu đời như Mị không thể lùi sâu vào mãi góc chết. Tiếng sáo mùa xuân, tiếng sáo gọi bạn tình vẫn “lửng lơ bay ngoài đường”, và trong đầu Mỵ vẫn "rập rờn tiếng sáo" thì làm sao Mị có thể hững hờ, làm sao Mị có thể ăn lá ngón? Thay vào đó, cô “lấy hũ rượu, uống ực ực từng bát” Mị dằn lòng xuống, cái đắng cay bị kìm xuống thì cái nồng nàn của hơi men và cái đắm say của “tiếng sáo gọi bạn yêu” càng thôi thúc Mị đứng dậy “xắn thêm mỡ bỏ vào đĩa đèn cho sáng” như để tự thắp sáng đời mình cũng là muốn đường đường chính chính đi chơi mùa xuân. Hành động này lại tạo ra niềm tin để có hành động tiếp theo mạnh mẽ hơn: Mị quấn lại tóc, với tay lấy cái váy hoa vắt trên vách, sửa soạn đi chơi, bất chấp sự có mặt của A Sử dù hắn là hiện thân trực tiếp và thường trực của cái ác, là người đã làm tan nát tất cả hạnh phúc, sự sống của đời cô. Mị hoàn toàn không hề đếm xỉa đến hiện thực nữa. Lòng mải mê đi theo tiếng sáo, tay cô làm, chân cô bước như kẻ mộng du. Thậm chí cho đến khi đã bị trói bằng cả một thúng dây đay, bằng cả mái tóc dài của chính Mị, thân xác đau đớn cùng cực, thì tiếng sáo vẫn bám riết tâm hồn Mị. Suốt đêm hôm đó Mị có tiếng sáo dìu đến những cuộc chơi, những đám chơi. Mị được sống lại những ký ức tươi đẹp của ngày trước, cứ chập chờn trong mơ rồi lại tỉnh rồi lại mơ, nhờ vào tiếng sáo, sau khoảng thời gian dài câm lặng Mị đã thực sự được là chính mình.

Chi tiết tiếng sáo đã giúp nhà văn Tô Hoài khám phá ra vẻ đẹp tâm hồn Mị, khẳng định được sức sống bất diệt của con người cho dù trong bất cứ hoàn cảnh nào. Có thể xem tiếng sáo là chi tiết nghệ thuật đẹp, giàu sức gợi, ám ảnh người đọc. Đây cũng là chi tiết thể hiện rõ giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo mà nhà văn Tô Hoài muốn thế hiện. Tiếng nói tố cáo bọn chúa đất phong kiến đẩy con người lao động và địa ngục tối tăm, mất đi khả năng sống vốn có thế nhưng đó cũng đồng thời là tiếng nói cảm thông, trân trọng vẻ đẹp của người lao động. Giữa ranh giới mỏng manh của sự sống và cái chết, họ vẫn muốn sống và sống cho ra một con người, điều đó thật đáng quý biết bao.

Xây dựng thành công chi tiết tiếng sáo, Tô Hoài thêm một lần nữa khẳng định về tài năng viết truyện ngắn của mình. Những thanh âm ấy, sẽ mãi là những hồi ức đẹp đẽ trong tâm khảm của bạn đọc khiến cho chúng ta yêu thêm những trang văn về nơi vùng cao Tây Bắc của nhà văn Tô Hoài.

Để tham khảo thêm nhiều bài viết hay, và chạy nước rút hiệu quả, hãy đăng ký sở hữu các đầu sách và đăng ký khoá học của HVCH nhé!

Link đặt sách: https://bit.ly/2ZPn5bZ

Link đăng kí khoá VIP: http://bit.ly/KHOAHOCVANVIP2K4

Cập nhật thêm những bài viết hay tại các kênh truyền thông của HVCH:

Fanpage:  Học văn chị Hiên

Youtube: Học văn chị Hiên - Youtube 

IG: Học văn chị Hiên

Tiktok: Học văn chị Hiên